Synnwyr cyffredin

Synnwyr cyffredin yw barn gadarn, ymarferol a ystyrir yn farn ddoeth, ac a gaiff ei rhannu gan berson cyffredin, nid arbenigwr pwnc. Daw'r gair synnwyr o'r Lladin sentire (hefyd Gymraeg fel 'synio'; 'cydsynio').

Mae dealltwriaeth bob dydd o synnwyr cyffredin yn deillio o drafodaeth athronyddol hanesyddol mewn sawl iaith Ewropeaidd. Mae termau cysylltiedig mewn ieithoedd eraill yn cynnwys Lladin sensus communis (barn y gymuned), Groeg αἴσθησις κοινὴ (aísthēsis koinḕ), a Ffrangeg bon sens (synnwyr da), ond nid yw'r rhain yn gyfieithiadau syml ym mhob cyd-destun. Gall yr ystyr Cymraeg awgrymu mwy neu lai o addysg a doethineb, ac yn sicr, ystyrir y bobl gyffredin (y werin) yng Nghymru fel pobl dysgedig a chall, heb ronyn o sonobyddiaeth.

Mae gan "synnwyr cyffredin" hefyd o leiaf ddau ystyr athronyddol penodol. Y cyntaf yw gallu enaid yr anifail ( ψῡχή, psūkhḗ, seic) a gynigir gan Aristotle, sy'n galluogi gwahanol synhwyrau i ganfod ar y cyd nodweddion pethau corfforol megis symudiad a maint, gan ganiatáu i bobl ac anifeiliaid eraill wahaniaethu ac adnabod pethau corfforol. Mae'r synnwyr cyffredin hwn yn wahanol i ganfyddiad synhwyraidd sylfaenol ac i feddwl rhesymegol dynol, ond mae'n cydweithredu â'r ddau. Dylanwadwyd ar yr ail ddefnydd o'r term yn gan y Rhufeiniaid ac fe'i defnyddir ar gyfer sensitifrwydd un person at berson arall, a'r gymuned.^[1] Yn union fel yr ystyr bob dydd, mae'r ddau o'r rhain yn cyfeirio at fath o ymwybyddiaeth sylfaenol ac at y gallu i farnu y disgwylir i'r rhan fwyaf o bobl gytuno ag ef yn naturiol, hyd yn oed os na allant esbonio pam.

Mae'r holl ystyron hyn o "synnwyr cyffredin", gan gynnwys y rhai bob dydd, wedi'u cydgysylltu mewn hanes cymhleth ac maent wedi esblygu yn ystod dadleuon gwleidyddol ac athronyddol pwysig o fewn y gwareiddiad Gorllewinol modern, yn enwedig tra'n ymwneud â gwyddoniaeth, gwleidyddiaeth ac economeg.^[2]

Ers Oes yr Oleuedigaeth mae'r term "synnwyr cyffredin" wedi'i ddefnyddio ar gyfer effaith rhethregol yn gymeradwy, fel safon ar gyfer chwaeth dda a ffynhonnell axiomau gwyddonol a rhesymegol, ac yn anghymeradwy, fel rhywbeth sy'n cyfateb i ragfarn ac ofergoeliaeth ddi-chwaeth . Ar ddechrau'r 18g y cafodd yr hen derm athronyddol hwn ei ystyr Saesneg modern gyntaf: "Y gwirioneddau plaen, hunan-amlwg neu ddoethineb confensiynol nad oedd angen unrhyw soffistigedigrwydd i'w hamgyffred a dim prawf i'w dderbyn yn union oherwydd eu bod yn cyd-fynd mor dda. gyda galluoedd deallusol sylfaenol (synnwyr cyffredin) a phrofiadau'r corff cymdeithasol cyfan."^[3] Dechreuodd hyn gyda beirniadaeth Descartes ohono, a'r hyn a ddaeth i gael ei adnabod fel yr anghydfod rhwng " rhesymoliaeth " ac " empiriaeth " . Yn llinell agoriadol un o'i lyfrau enwocaf, Discourse on Method, sefydlodd Descartes yr ystyr modern mwyaf cyffredin, a'i ddadleuon, pan ddywedodd fod gan bawb faint tebyg a digonol o synnwyr cyffredin ( bon sens ). ), ond anaml y caiff ei ddefnyddio'n dda. Felly, mae angen dilyn dull rhesymegol amheus a ddisgrifiwyd gan Descartes ac ni ddylid dibynnu’n ormodol ar synnwyr cyffredin. Yn yr Oleuedigaeth a ddilynodd yn y 18fed ganrif, daeth synnwyr cyffredin i'w weld yn fwy cadarnhaol fel sail i feddwl modern. Cyferbynid ef â metaffiseg, a gysylltid, fel Carteseg, â'r Ancien Régime . Disgrifiwyd pamffled polemical Thomas Paine Common Sense (1776) fel y pamffled gwleidyddol mwyaf dylanwadol yn y 18fed ganrif, sy'n effeithio ar chwyldroadau America a Ffrainc.^[4] Heddiw, mae'r cysyniad o synnwyr cyffredin, a'r ffordd orau o'i ddefnyddio, yn parhau i fod yn gysylltiedig â llawer o'r pynciau mwyaf lluosflwydd mewn epistemoleg a moeseg, gyda ffocws arbennig yn aml wedi'i gyfeirio at athroniaeth y gwyddorau cymdeithasol modern .

1. ↑ The Shorter Oxford English Dictionary of 1973 gives four meanings of "common sense": An archaic meaning is "An internal sense which was regarded as the common bond or centre of the five senses"; "Ordinary, normal, or average understanding" without which a man would be "foolish or insane", "the general sense of mankind, or of a community" (two sub-meanings of this are good sound practical sense and general sagacity); A philosophical meaning, the "faculty of primary truths."
2. ↑ See the body of this article concerning (for example) Descartes, Hobbes, Adam Smith, and so on. Thomas Paine's pamphlet named "Common Sense" was an influential publishing success during the period leading up to the American revolution.
3. ↑ Rosenfeld, Sophia (2014). Common Sense: A Political History. [S.l.]: Harvard Univ Press. t. 23. ISBN 9780674284166.
4. ↑ Hundert (1987)